Liderin öz gücünü düzgün qiymətləndirməməsinin tarixi nəticələri: Vladimir Putinin timsalında

Tarixlə maraqlananlar ədəbiyyatlardan öz gücünü düzgün qiymətləndirə bilməyən tarixi şəxsiyyətlərin səhvlərinin nəticələri barədə çoxlu sayda tarixi faktlarla tanış ola bilərlər. Məsələn, Napoleonun Rusiyadakı rüsvayçı məğlubiyyətindən təxminən 130 il sonra Hitlərin də eyni aqibətlə üzləşməsinin səbəblərini axtarsalar tapa bilərlər. Bundan əsrlər öncə,1402-ci ildə Osmanlı sultanı İldırım Bəyazidin min kilometrlərlə yolu aşıb gələn Əmir Teymura məğlubiyyətinin, ya da daha keçmişə getsələr, Makedoniyalı İsgəndərin Hindistandan məğlubiyyətlə geri qayıtmasının səbəbləri barədə də məlumat ala bilərlər.Son nəticədə, ümumiləşdirsələr, anlayarlar ki, müzəffər bir liderin ən qüdrətli göründüyü bir anda fəlakətli məğlubiyyətə düçar olmasının əsas səbəblərindən biri məhz öz gücünü düzgün qiymətlən-dirməmək, daha doğrusu real olandan daha yüksək qiymətləndirmək səhvi olmuşdur. Bunu bir növ psixoloji çatışmamazlıq və ya “xəstəlik” də adlandırmaq  mümkündür, nəticə olaraq, liderin real vəziyyəti düzgün qiymətləndirə bilməməsi, həm onun özünün, həm də komandasının reputasiyasını korlayır, eyni zamanda, çox vaxt ölkəsi üçün də ciddi fəlakətlərə səbəb olur.

2022-ci ilin fevral ayında Ukraynaya yenidən hücum əmri verən Rusiya prezidenti Vladimir Putin də tarixdəki bir çox lider kimi, öz qüvvələrinə o qədər arxayın idi ki, açıq iclasda Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin rəisi Sergey Narışkinin danışıqları davam etdirmək təklifinə təhdidedici tərzdə cavab verməklə, sonuncu-nun fikrini geri çəkməsinə nail olmuşdu. Əlbəttə ki,Narışkinin bu təklifi etməsi, güman ki,Putinin şəxsiyyətinə bizdən daha çox bələd olduğu üçün bu təklifini mətbuat qarşısında etməklə gələcəkdə haqlı çıxarsa öz liderindən daha ağıllı olduğunun kadrlara həkk olunmasını istəməsi arzusu da ola bilərdi.Necə ki, bənzər təklifləri məşhur fransız dövlət xadimi Taleyran Napolyona, alman generallar isə Hitlərə etmişdilər.Amma təbii ki,bütün bu cür təkliflər cavabsız qaldığı kimi,qarşıdan gələn fəlakətləri önləməkdə də heç bir rol oynaya bilməmişdilər.

İndi bu suala cavab tapaq ki, bir lider niyə görə çox vaxt ən mühüm planını yerinə yetirərkən tələsir, nəticədə öz qüvvələrinin gücünü düzgün qiymətləndirmədən mübarizə meydanına atılır? Çox vaxt buna səbəb yaxın keçmişdə baş vermiş və onun başının bir növ gicəllənməsinə səbəb olmuş parlaq qələbələr olur. Məsələn, Napoleon Bonapartın təxminən on il ərzində o dövrkü İngiltərə və Rusiyanı çıxmaqla (gərçi Tilzit sülh müqaviləsi ilə Rusiya çarlığı da Napoleona təslimliyyətini simvolik də olsa elan etmişdi) bütün Avropanı qarşısında diz çökdürmüşdü və bu uğurlar artıq onda özü barəsində tamamilə məğlubedilməz olması haqqında fikir yaratmışdı.Və güman ki, o dövrdə bu fikrə inanmayan bütün Avropada cəmi 10 nəfər tapmaq olardı ki,bunlar da Admiral Nelson, Lord Vellinqton, Kutuzov, öz nazirləri Taleyran və Fuşe, bir də yəqin sağ olsaydı Osmanlı paşası Cəzzar Əhməd paşa olardı. Nəticə olaraq,təbiətin güzəştsiz üzünü, həmçinin logistika məsələlərini tam nəzərə almadan Rusiya ərazisinə böyük yürüş sonda Napoleonun və imperiyasının məhvi ilə nəticələndi. Eynilə, qısa müddətdə Qərbi Avropanı və Balkanları ələ keçirən Hitlər də ordularının texnoloji üstünlüyü sayəsində qısa müddətdə Sovet İttifaqını fəth edəcəyinə sarsılmaz bir şəkildə inanırdı. Həttə o qədər ki, generalların bir neçə il sonra, daha müasir silahlara sahib olduqdan sonra Rusiyaya hücüm etmək fikrini eşitmək belə istəməmişdi.Və yaxud Stalinqradda əsr düşən feldmarşal Paulusun 6-cı ordusunu mühasirədən çıxarmaq üçün döyüş əməliyyatları aparılarkan Paulusun Stalinqradı tərk edərək geri çəkilib 50 km-lik məsafəni aşaraq alman ordularına birləşməyinə icazə verməmişdi. Buna bənzər davranışı müasir dövrümüzdə Vladimir Putin Ukraynada nümayiş etdirməkdədir.Belə ki, bir neçə ay ərzində Ukraynanı “faşist millətçilər”dən azad edəcəyini və tarixdə özünə əbədi iz qoyacağını zənn edən “çar”, liderlərin kabusu olan eyni tarixi səhvləri təkrarlamaqla həm illərlə uzanıb gedən müharibə nəticəsində bütün anti-Rusiya qüvvələri bir araya gətirmiş, həm də ozünün və ordusunun reputasiyasına ciddi zərbə vurmuşdur və hələ də bu proses davam edir.

Bir zamanlar amerikalı strateq Zibiqniev Brzezinski yazmışdı ki,Rusiyanı birdəfəlik zəiflətmək üçün 3 ölkə: Ukrayna, Azərbaycan və Özbəkistanla ABŞ-ın yaxın münasibətləri olmalıdır.Belə görünür ki, Ukraynadan başlayan bu proses digər mühüm əhəmiyyətli ölkələrin də ABŞ-la yaxınlaşması nəticəsində Rusiyanın birdəfəlik zəifləyəcəyi dövr artıq yaxınlaşmaqdadır. Məlumdur ki,ruslar tarixən zəif və ya nüfuzu zəifləmiş liderləri sevmirlər. Rus-yapon müharibəsindəki məğlubiyyət Çar II Nikolay üçün sonun başlanğıcı olduğu kimi, Rusiya-Ukrayna müharibəsindəki məğlubiyyət də Vladimir Putin üçün eyni aqibətə doğru gedən qanlı yolun başlanğıcı ola bilər.

Nəticə olaraq, həqiqi lider qədim Çin döyüş strategiyalarında da deyildiyi kimi,savaşmadan qalib gələ biləndir.Öz gücünə həddən artıq alüdəçilik sonda zəif bir düşmən qarşısında gözlənilməz məğlubiyyətə səbəb ola bilər.Və unutmayaq ki,güclülərin həmişə zəiflərdən daha çox itirəcəyi şeylər vardır.